चेतन उलटी चाल चले | Chetan Ulti Chaal Chale

चेतन उलटी चाल चले |
जड संगत तैं जडता व्यापी निज गुन सकल टले || टेक ||

हित सों विरचि ठगनि सों रचि, मोह पिशाच छले |
हंसि हंसि फंद सवारि आप ही, मेलत आप गले || १ ||

आये निकसि निगोद सिंधु तें, फिर तिह पंथ चले |
कैसे परगट होय आग जो, दबी पहार तले || २ ||

भूले भव भ्रम बीचि, ‘बनारसी’ तुम सुरज्ञान भले |
धर शुभ ध्यान ज्ञान नौका चढ़ि, बैठें तें निकले || ३ ||

Artist - पं. श्री बनारसीदासजी

1 Like

अर्थ : मानव, तुमने बिलकुल विपरीत दिशा में प्रयाण किया ।
जड़वस्तु-कर्म-समूह की संगति से तुम्हारे अन्दर भी जड़ता समा गई और तुम्हारे सहज गुण न मालुम कहाँ विलीन हो गये ।
आत्मन्‌, तुम अपनी विपरीत परिणति तो देखो ! तुम अपने हितकर भावों से तो उदास रहे और जो तुम्हारे अहितकर राग-द्वेष आदि वंचक भाव थे उनसे तुमने नेह किया। इतना ही नहीं, मोह-पिशाच ने तुम्हें खूब छला और तुमने बन्धन की रस्सी को खूब संभाल-संभालकर खुशी-खशी अपने हाथों ही अपने गले में फंसाया ।
आत्मन्‌, तुमने बिलकुल विपरीत दिशा में प्रयाण किया ।

आत्मन्‌, तुमने निगोद-सागर से निकलकर तो यह दुर्लभ नर-तन पाया और अब अपनी करनी से फिर उसी मार्ग पर जा रहे हो । भला, सोचो तो जो भाग पहाड़ के नीचे दबी हुई है वह क्या आसानी से बाहर आ सकती है । उसके लिये तो पहाड़ फोड़कर ही बाहर लाना होगा । इसी प्रकार जो आत्म-शक्ति चिरकाल से कर्म-बन्धन से निस्तेज पड़ी है उसे जाग्रत और सतेज बनाने के लिए भी महान्‌ प्रयत्न वाञ्छनीय है ।
आत्मन्, तुमने बिलकुल विपरीत दिशा में प्रयाण किया ।

आत्मन्‌, तुम संसार में भ्रमवश दिव्य ज्ञान भूल रहे हो । इस संसार-सागर से वे ही पार हुए हैं जो शुभ ध्यान का संकल्प लेकर ज्ञान रूपी नौका पर आरूढ़ हुए ।
आत्मन्‌, तुमने बिलकुल विपरीत दिशा में प्रयाण किया ।

सोर्स : जिनवाणी एप्लीकेशन